Ao Bà Om là một trong những danh danh tiếng thuộc khóm 3, phường 8, thành phố Trà Vinh, tỉnh giấc Trà Vinh. Ao bao gồm hình chữ nhật, rộng khoảng 300m, dài khoảng tầm 500m (vì sát với hình vuông nên nói một cách khác là Ao Vuông). Xoay quanh danh chiến thắng này là gần như truyện nói dân gian rực rỡ nhằm giải thích xuất phát địa danh cũng giống như lí giải một trong những phong tục tập tiệm của tín đồ Khmer xưa. "Sự tích Ao Bà Om" là 1 trong những truyền thuyết có quy trình lưu truyền rộng khắp không những ở Trà Vinh ở những tình thành tất cả đông đồng bào Khmer sinh sống.
Bạn đang xem: Câu chuyện cái đầu buồi
2. Nội dung
2.1. điều tra văn bạn dạng Sự tích Ao bà Om qua các các công trình nghiên cứu
cửa hàng chúng tôi tiến hành điều tra văn phiên bản sự tích Ao Bà Om trên những công trình xây dựng sưu tầm văn học dân gian sau:
- Khoa Ngữ văn - Đại học nên Thơ (1997), Văn học tập dân gian Đồng bằng sông Cửu Long – NXB giáo dục.
- Nguyễn Hữu Hiếu – nam giới Kì cố kỉnh sự (1999) – NXB Đồng Tháp
- Chu Xuân Diên (chủ biên) (2002), Văn học dân gian Sóc Trăng – NXB tp Hồ Chí Minh.
Bản nói 1: Ngày xưa, có một nhóm nam nhi và một nhóm đàn bà thi nhau đào ao. Bà Om đứng vị trí số 1 phái nữ. Cả nhị phái đặt điều kiện với nhau: mặt nào chiến bại thì bên đó bắt buộc cưới vị trí kia và giao mong đến lúc sao Mai mọc thì hội thi chám dứt. Cả nhị bên ban đầu đào ao. Phái nữ làm việc rất tích cực và lành mạnh trong khi phái mạnh ỷ sức khỏe nên làm việc bình thường, không vội vã. Đến nữa đêm công việc của bên phái người vợ sắp xong, bà Om đem đèn cột trên ngọn cây giả làm sao Mai. đấng mày râu tưởng trời đã sáng bèn về, khi hiểu ra thì đang muộn. Bên nam đành chịu thua.
trường đoản cú đó bao gồm tục lệ người đàn ông phải đi cưới người con gái
Ao mặt phía phái nam đào còn cạn nên tới lúc này người ta vẫn thực hiện ruộng. Còn ao bên con gái đào thì đem tên bà Om đặt mang đến ao. Thời điểm đầu, ao không xong. Đêm ngủ, quần chúng. # vùng bên cạnh ao thấy những vị thần hiện lên quở trách, bảo rằng phải sửa lại mang lại vuông.
sáng ra, nhân dân có tác dụng đúng như lời thần truyền tai bảo. Ngày nay, cảnh ao bà om đó là kết trái của hội thi tài lúc xưa và vày vậy, fan ta còn được gọi là ao Vuông.
Bản kể 2: Xưa kia, tất cả một vị hoàng tử tên là Pa-tu-ma-vông trấn nhậm vùng đất Trà Vinh cực kỳ độc đoán. Ông bắt dân chúng bắt buộc dâng gái đẹp cho ông ta, ai bất tuân sẽ ảnh hưởng trừng trị nặng. Ông ta còn bắt bọn bà cần đem lễ đồ gia dụng đi cưới bầy ông. Một cô bé xinh đẹp đến bộc bạch sự bực tức với hoàng tử. Bởi vì bị lôi kéo bởi vẻ đẹp mắt của cô gái nên hoàng tử cho mở một hội thi đào ao, bên đào dứt trước sẽ win cuộc, được mặt thua đi cưới, để triển khai "vừa lòng" người đẹp. Sau đó, số đông chuyện ra mắt như truyện nhắc trên (bản nói 1).
Bản nói 3: Ngày xưa, ông Lũy và bà Om rất thương yêu nhau. Cuộc tình sắp đến tiến tới hôn nhân thì cả ông Lũy cùng bà Om đều ngần ngừ ai đề nghị đi hỏi cưới ai phải cả hai thuộc giao hứa hẹn thi lao động. Ông Lũy đại diện phái nam, lãnh đạo những người đàn ông. Bà Om thay mặt đại diện phái nữ, chỉ đạo những người đàn bà. Cả 2 bên cùng giao hẹn mang đến lúc sao Mai mọc thì cuộc thi chấm dứt.
Bà Om nhận đào loại ao còn ông Lũy thì dìm đắp con đê dài. Bên phía bà Om tích cực thao tác trong khi phía ông Lũy ỷ mức độ mình, chỉ lo nhậu nhẹt. Khoảng tầm 12 giờ đồng hồ đêm, phía bà Om ngay sát xong. Bà suy nghĩ ra một kế là thả lồng đền rồng gió lên cao để xí gạt ông Lũy. Ông Lũy nhìn về phía đông thấy lồng thường gió tưởng là sao Mai đang mọc nên bỏ qua công vấn đề ra về…Bên phía bà Om nhờ cật lực thao tác làm việc nên mang đến lúc sao Mai mọc thì công việc xong xuôi. Ông Lũy thất bại cuộc với đúng lời giao ước bắt buộc đi cưới bà Om. Bắt đầu từ đó mà có tục lệ người lũ ông cần đi cưới người lũ bà. Hiện nay ao Bà Om vẫn còn. Trải qua nhiều thế hệ, nó được sang sửa lại và phát triển thành một chiến thắng cảnh. Bờ lũy biện pháp ao Bà Om khoảng 5km về phía tây là 1 con đường đắp dở đi về phía ông Chích là lốt tích còn sót lại của quá trình mà ông Lũy đã bỏ qua khi xưa. Ngày nay, nhân dân vùng này vẫn chuyển động và vận chuyển sản phẩm & hàng hóa trên tuyến đường ấy.
Bản nói 4: Bà Om cùng ông Lũy nghỉ ngơi với nhau đã có một người con nhưng lần chần đặt tên cho nó theo họ thân phụ hay họ bà bầu nên mới bày biện pháp thi nhau làm cho công việc: đào ao (do bà Om chỉ huy) và đắp lũy (do ông Lũy chỉ huy). Về sau, bà Om chiến thắng nên người con phải theo chúng ta mẹ. Đó là tục lệ của bạn Khmer. Mãi đến lúc thực dân Pháp xâm lược, theo đúng thủ tục hành chính, tín đồ Khmer mới đề xuất theo chúng ta cha.
Xem thêm: Cách Làm Bánh Da Lợn Nhân Đậu Xanh Dẻo Thơm, Bánh Da Lợn
Bản nhắc 5: Vào thời Thủy Chân Lạp, bên vua mang đến đào ao nhằm công chúa tắm. Xung quanh ao, vào mùa mưa mọc không hề ít rau dò om (rau để nấu canh chua). Từ đó đời này tắt thở khác, nhân dân gọi đó là rau mò om với ao đó sau đây cũng hotline là ao Bà Om. Chiếc ao Bà Om có từ kia và tên thường gọi là theo nghĩa trên. Cũng đều có người nhận định rằng chữ Bà Om là danh tự Pơ-ra-Âng (Prah Âng) có nghĩa là chùa Prah Âng hiểu trại ra thành Bà Om.
Bản nói 6: Ngày xưa, tất cả một hoàng tử thuộc em gái trấn nhậm vùng khu đất Trà Vinh xưa. Hoàng tử đóng góp dinh ngơi nghỉ Prasat, tức Sóc Trăng ngày nay, còn công chúa thì chọn khoảng chừng đất gần miếu Âng ngày nay để ngừng chân. Do không kiếm được người con gái vừa ý để cưới, hoàng tử vẫn sang hỏi cưới em gái nhưng lại bị công chúa cự tuyệt bởi vì trái luân thường. Nàng cho quân lính đắp lũy hào xung quanh dinh thự để ngăn bước anh trai qua quấy rối. Thiếu nữ cũng mang đến đào ao mang nước ngọt cần sử dụng trong dinh và giao mang đến "tứ bạn nữ cận thần", do bà Om chỉ huy, canh gác tứ phía. Dân trong vùng cho tới lui mang nước, gọi là ao Bà Om...
2.2. đều "mảnh vỡ" thần thoại qua các bản kể "sự tích Ao Bà Om"
truyền thuyết là đều câu chuyện cổ xưa phản ánh ý niệm của con bạn thời cổ về thế giới tự nhiên, làng mạc hội và chính bạn dạng thân bé người. Trong kho tàng truyền thuyết thần thoại Việt Nam có rất nhiều tác phẩm triệu tập giải thích bắt đầu vũ trụ và tự nhiên. Ở hầu như tác phẩm ấy, đều nhân đồ dùng kiến khiến cho vũ trụ thường là phần nhiều con người khổng lồ, kì vĩ. Thần Trụ Trời lấy khu đất đá đắp cột kháng trời. Khi Trời Đất vẫn xa nhau, thần phá cột phòng Trời đi, nơi lấy khu đất đắp cột chống trời đổi thay hồ, thành biển. địa điểm đất đá văng ra thì thành núi thành đồi. Vào các thần thoại cổ xưa về thuở khai thiên lập địa của bé người, thông thường có sự xuất hiện đồng thời của một hai bạn nam thần và nữ thần. Sự ghép song này là rất thịnh hành trong thần thoại cổ xưa của những tộc người không chỉ có ở vn mà bám dính trên phạm vi toàn vậy giới. Buộc phải chăng, trong bắt đầu của lịch sử vẻ vang nhân loại, khi cơ mà nhận thức của con fan còn các hạn chế, quan niệm về sự việc hoà đúng theo âm - dương đã bước đầu được con fan nhận thức và thay đổi tư tưởng chi phối mọi chuyển động sáng tạo. Đó là ông Lộc Cộc – bà Tồ Cô, ông Đực - Mụ Cái, Ông Đùng –bà Đà, cô bé Oa – Tứ Tượng, Ông Chày – Bà Chày, ông Thu Tha – bà Thu Thiên, ông Chu Cún – bà Chu Cún...Các ông bà mập mạp chung sức xây dựng, thu xếp lại vũ trụ. Đặc biệt, theo những tác đưa Giáo trình văn học dân gian (NXB Đại học sư phạm Hà Nội), thì " tế bào típ phổ biến trong số những thần thoại này là mô típ thi tài"(<1>). Trong những các mẩu chuyện ấy chúng tôi để ý đến truyền thuyết Ông Đùng – Bà Đùng được tham khảo ở Hà Tĩnh. Truyện nhắc rằng: Thủa ấy, gồm hai người lớn lao là Ông Đùng, Bà Đùng những lần giúp sức dân vào vùng. Ông Đùng vô cùng thích bà Đùng cần một đêm ngày tinh mơ đến ngỏ ý. Bà Đùng nói trước lúc gà gáy sau này ông Đùng yêu cầu xếp được 100 ngọn núi thì bà Đùng gật đầu đồng ý làm vợ. Vậy là ông Đùng một mình cặm cụi kéo núi xếp lại, ông làm việc quên cả ăn. Dịp xếp được 99 ngọn núi thì cũng cơ hội bà Đùng tỉnh giấc dậy, thấy ông Đùng đang xếp núi yêu cầu đùa mang đến vui bằng việc giả tiếng kê gáy. Ông Đùng đang di chuyển một ngọn núi về cho tròn 100 ngọn, đến mặt bờ bắc sông Lam nghe thấy gà gáy tưởng thật, nên vực dậy phủi tay nhưng đi. Do này mà núi Hồng Lĩnh gồm 99 ngọn, còn một ngọn bị ông Đùng quăng quật lại đó là núi Quyết sống bờ bắc sông Lam. Cũng chính ông Đùng sẽ đào quặng fe ở trong những ngọn núi mang về làng Vân quý ông và Trung Ương dạy đến dân làm nghề rèn - một nghề truyền thống vẫn còn sót lại đến ngày nay.
hoàn toàn có thể dễ dàng dấn ra, trong truyền thuyết này, mô típ "thi tài" cùng mô típ bên nam bị bên đàn bà "đánh lừa" là nhì mô típ chính yếu. Như vậy trong số 6 phiên bản kể về sự việc tích Ao Bà Om mà shop chúng tôi ghi nhận thấy qua các bài viết, công trình xây dựng sưu khoảng văn học tập dân gian thì tế bào típ "thi tài" và mô típ bên nam bị bên chị em "đánh lừa" mở ra trong bản kể 1, 2, 3, 4.
Mô típ | thần thoại cổ xưa Ông Đùng – Bà Đùng | truyền thuyết thần thoại Ao Bà Om |
Thi tài | Xếp núi | Đào Ao |
Đánh lừa | Bên thiếu nữ giả tiếng con gà gáy | Bên bạn nữ treo đèn lên cao giả làm thế nào Mai |
nếu trong truyền thuyết Ông Đùng – Bà Đùng mô típ "thi tài" và mô típ "đánh lừa" gắn thêm với việc sáng tạo sông núi, những bài toán làm kì vĩ (dời núi) thì tế bào típ "thi tài" và mô típ "đánh lừa" lại thêm với việc đào ao. Đây chính là dấu ấn địa phương đậm nét, người ở vùng có núi non lớn lao thì dời núi, tín đồ ở vùng đồng bằng thì đào ao duy trì nước ship hàng trong nông nghiệp & trồng trọt bởi trong những bước đầu tiên khai khẩn khu đất đai lập nghiệp, do điểm lưu ý cư trú, fan Khmer ngơi nghỉ Trà Vinh ưng ý ở trên những giồng cát để trồng hoa màu, nên yêu cầu đào ao mang nước ngọt nhằm sinh hoạt, phục vụ tưới tiêu vào nông nghiệp đang trở thành một yêu cầu vô thuộc thiết yếu: "Ở khu vực Trà Vinh (tỉnh Cửu Long), tín đồ Khmer trú ngụ trên các giồng, khai thác những vùng khu đất thấp phía trước cùng sau giồng, mỗi bước biến chúng thành đồng ruộng" (<2>). Như thế chúng ta có thể nhận thấy từ thần thoại Ông Đùng – Bà Đùng đến truyền thuyết Ao Bà Om là việc chuyển dịch đẩy đà từ hành động kì vĩ trí tuệ sáng tạo tự nhiên (Dời núi) của những nhân thần đến những hành vi gắn chặt mang đến đời sinh sống lao cồn sản xuất mỗi ngày của nhỏ người thế gian (Đào ao cất nước ngọt).
cũng cần phải nói thêm tế bào típ "thi tài" với mô típ "đánh lừa" trong Sự tích Ao Bà Om có đậm vết truyện cổ của Campuchia. Theo Vũ Tuyết Loan, Nguyễn Tấn Đắc (biên soạn), Nguyễn Tấn Đắc reviews (1986), tuyển chọn tập Văn học tập Campuchia, nhà xuất phiên bản Văn học, hà thành thì ngơi nghỉ Campuchia gồm truyện "Sự tích núi lũ ông và núi bọn bà" (hay tục bọn ông cưới vợ). Nội dung mẩu truyện xoay quanh bài toán nữ hoàng Srey Actya đã dữ thế chủ động đi cưới ông chồng và hình thành cần tục lệ bọn bà đi cưới bầy ông. Sau khi nữ hoàng băng hà, phần lớn đàn bà không ý muốn giữ tục lệ ấy. Họ đã gửi ra điều kiện thi tài với lũ ông: mỗi mặt cùng đắp một ngọn núi từ lúc mặt trời lặn cho sao hôm mọc. Phe như thế nào thua cần giữ trách nhiệm "đi cưới" phe thắng. Nửa đêm, 2 bên đều đắp được nhị ngọn núi ngang nhau. Sợ lose cuộc, bên chị em đã nghĩ về ra kế treo lồng đèn lên cao giả làm sao hôm. Thấy sao mai mọc, bầy đàn ông kéo về công ty ngủ. Kê gáy sáng, bọn đàn ông thức dậy ra xem núi, thấy núi của họ thấp rộng núi của phe lũ bà thì họ mới biết bản thân bị lừa. Từ đó bầy ông phải đi cưới bọn bà. Nhị ngọn núi ấy vẫn còn ở làng mạc Auprin, quận Prey Chor, tỉnh giấc Kompong Chàm. Ngọn núi cao thương hiệu là Phnom Xrey (núi Đàn Bà), ngọn núi thấp rộng tên là Phnom Prôs (núi Đàn Ông)
mô típ | Sự tích núi bầy ông cùng núi đàn bà" (hay tục lũ ông cưới vợ) | thần thoại Ao Bà Om |
Thi tài | Đắp núi | Đào Ao |
Đánh lừa | Bên phái nữ treo đèn lên rất cao giả làm thế nào Mai | Bên bạn nữ treo đèn lên rất cao giả làm thế nào Mai |
Chức năng: lý giải tên gọi địa danh và phong tục hôn nhân |
Sự tích Ao Bà Om là truyền thuyết có không ít chức năng. Ngoài tính năng giải mê say địa danh, truyện còn phản bội ánh tác dụng giải yêu thích phong tục tương quan đến hôn nhân gia đình của tín đồ Khmer. Qua tế bào típ thi tài ta thấy rõ tục cưới hỏi của fan Khmer Nam bộ : nam cưới nữ. Đây là vấn đề mang tính văn hóa lịch sử vẻ vang rất lâu lăm được truyện cổ cất giữ và được quần chúng thực hiện. Trước hết, rất cần được thấy rằng, vào trình độ cách tân và phát triển chung của các tộc người, những hình thái ý thức buôn bản hội gồm sự chênh lệch nhau với không trùng khớp nhau. Chính sách mẫu hệ Khmer đối với tộc người Kinh, Hoa trên cùng địa phận cư trú gửi sang chế độ phụ hệ đủng đỉnh hơn. Những năm trước người thanh nữ giữ vai trò dữ thế chủ động trong việc cưới sinh, phụ nữ phải đi cưới nam. Chính trong dân gian với việc nhìn thấy sự "bất vừa lòng lí" đã tổ chức triển khai cuộc thi để rồi cuối cùng bọn ông đề xuất đi cưới đàn bà mà fan đứng đầu tổ chức cuộc thi là 1 nhóm phụ nữ. Như thế hoàn toàn có thể thấy đây là sự vận động và di chuyển ý thức hệ chủng loại quyền sang ý thực hệ phụ quyền được dân gian thể hiện nhộn nhịp qua mô típ "thi tài" mà những tác đưa của giáo trình Văn học tập dân gian vn đã từng đề cập:"Thần thoại cổ đã có lần phản ánh những dịch chuyển của xã hội từ chế độ mẫu hệ quý phái chế đụng phụ hệ"<3>. Tuy nhiên chúng ta cũng có thể nhận thấy ý thực hệ chủng loại quyền tại chỗ này còn rất mạnh khỏe thể hiện qua tế bào típ "đánh lừa" cùng phần chiến hạ nghiêng về người phụ nữ Khmer tài trí. Ngoài ra có thể thấy thêm, việc phân tích và lý giải phong tục cưới hỏi, ở phiên bản kể 4 mô típ thi tài còn góp thêm phần giải ưa thích tập quán con cần theo họ mẹ của tín đồ Khmer xưa qua chi tiết Ông Lũy với Bà Om thi tài để ra quyết định xem con yêu cầu theo chúng ta ai. Về sau, bà Om thắng nên đứa con phải theo bọn họ mẹ. Đây cũng là chi tiết thể hiện lốt ấn mẫu mã quyền vào đời sống lòng tin của fan Khmer.
vào thần thoại bọn họ còn bắt gặp những chi tiết phản ánh kí ức về 1 thời kì "quần cư tạp hôn", trong xã hội nguyên thủy. Theo nhà phân tích Nguyễn Tấn Đắc thì "thần thoại đại hồng thủy" là tế bào típ phổ biến giữa những câu chuyện về bắt đầu loài tín đồ được ca ngợi lại tự cổ xưa. Đó là sau một trận hồng thủy tất cả duyên cớ hoặc ko duyên cớ, chủng loại người đã biết thành diệt sạch, trên trần thế còn trơ lại hai bằng hữu hay hai chị em, một trai một gái. Tuy thuộc máu mủ, bọn họ vẫn tất yêu không đem nhau. Với chính bản thân họ, hay nhỏ cháu họ, đang là mọi "anh hùng văn hóa" mà phần lớn công tích hiển hách là gần như bước thường xuyên xây dựng cho quả đât đã tái sinh một nền văn hóa truyền thống toàn vẹn, với những thế ứng xử muôn đời mẫu mực. Trong nội dung bài viết Nghiên cứu giúp truyện dân gian Đông nam Á (bằng motif với type), nhà nghiên cứu Nguyễn Tấn Đắc đã bao gồm type truyện lụt nghỉ ngơi Đông nam Á với rất nhiều mô típ đặc trưng của nó<4>:
I. Lụt:
1. Vì xung đột Thần – fan hoặc tín đồ – Người
2. Thần gây nên lụt nhằm trả thù, trị tội bé người
II. Bạn sống sót
3. Loài vật hoặc Thần chịu đựng ơn trả ơn báo tin.
4. Cặp Anh trai – Em gái may mắn sống sót.
5. Dùng quả bầu, khúc gỗ, chiếc giường, cối giã, mẫu trống...để kiêng lụt
III. Tái sinh sản loài fan sinh ra các dân tộc:
6. Điều kiện minh chứng việc lấy nhau là vớ yếu
7. Thành thân trái thường cùng không tự nguyện (Anh trai đem em gái)
8. Sinh con kì dị: quả Bầu, chậc máu, cục thịt
9. Những vật đó biến thành người
Đối chiếu với bạn dạng kể (6), họ nhận thấy tại đây có mô típ "Hôn phối trái thường cùng không từ bỏ nguyện (Anh trai mang em gái)" vẫn hay thấy trong số những thần thoại phân tích và lý giải sự hiện ra loài người, nhưng tại chỗ này em gái đã nhất quyết cự hay vì nhận định rằng "trái luân thường" và sự kiên quyết ấy vẫn được mô tả qua chi tiết "Nàng cho nô lệ đắp lũy hào xung quanh dinh thự để ngăn cách anh trai qua quấy rối". Như vậy mặc dù truyện còn giữ lại hồ hết dấu vệt của thần thoại, mặc dù qua qua những chi tiết vừa nêu hoàn toàn có thể thấy sự cách tân và phát triển cao trong nhấn thức về vấn đề hôn nhân, đó là việc chuyển từ bỏ quần hôn sang hôn nhân gia đình đối ngẫu.
Bên cạnh đó cụ thể "Nàng cũng cho đào ao lấy nước ngọt dùng trong dinh" (bản đề cập 6) và chi tiết "Vào thời Thủy Chân Lạp, bên vua cho đào ao để công chúa tắm" (bản đề cập 5) lại lắp chặt với hiện tại thực cuộc sống thường ngày của bạn dân Khmer sống vùng khu đất mới. Bởi do điểm lưu ý định cư trên đa số giồng cát, nắm nên yêu cầu có nước ngọt nhằm sinh hoạt, ship hàng nông nghiệp vẫn trở phải vô cùng cấp cho thiết đối với người Khmer xưa. Đồng thời qua chi tiết "Nàng cũng cho đào ao đem nước ngọt cần sử dụng trong dinh cùng giao cho "tứ bạn nữ cận thần", do bà Om chỉ huy, canh gác tư phía. Dân trong vùng tới lui đem nước, call là ao Bà Om...", bọn họ còn nhận biết người Khmer nghỉ ngơi Trà Vinh siêu trân quý nguồn nước ngọt mà người ta đã dày công thiết kế qua công trình xây dựng Ao Bà Om.
3. Kết luận
cùng với sự đa dạng của những dị bạn dạng và phần lớn môtíp mang color thần thoại đã góp thêm phần tạo đề nghị những đặc thù nghệ thuật rực rỡ cho rất nhiều truyền thuyết về sự việc tích Ao Bà Om. Công ty chúng tôi nghĩ rằng đây chính là chất keo kết nối bền chặt những thần thoại cổ xưa này với đời sống văn hóa truyền thống của fan Khmer sinh sống Trà Vinh dành riêng và bạn Khmer Nam cỗ nói chung.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Chu Xuân Diên (chủ biên) (2002), Văn học tập dân gian Sóc Trăng – NXB tp Hồ Chí Minh.Bùi bạo dạn Nhị (chủ biên) (2002), hồ Quốc Hùng, Nguyễn Thị Ngọc Điệp - Văn học tập dân gian những dự án công trình nghiên cứu, NXB Giáo dụcKhoa Ngữ văn - Đại học yêu cầu Thơ (1997), Văn học dân gian Đồng bằng sông Cửu Long – NXB giáo dục.Phạm Thu Yến (chủ biên), Lê Trường phân phát – Nguyễn Bích Hà (2008), Giáo trình văn học dân gian – NXB Đại học tập sư phạm Hà NộiPhạm Thu Yến (2014), Phân tích thành công văn học tập dân gian theo đặc thù thể loại– NXB Đại học non sông Hà Nội
